در شیمی، یک ماده اکسیدکننده که با نامهای اکسیدان و یا اکسنده نیز معروف است، یک ماده شیمیایی است که دارای قابلیت اکسیدکردن یا همان اکسیداسیون (گرفتن یا پذیرفتن الکترونها) سایر مواد میباشد. از جمله عوامل اکسیدکننده متداول میتوان اکسیژن، پراکسید هیدروژن و هالوژنها را نام برد. از یک طرف، یک ماده اکسنده نوعی ماده شیمیایی است که تحت یک واکنش شیمیایی یک یا چند الکترون به دست می‌آورد. بدین معنا که، این امر جزءی از یک واکنش اکسایش-کاهش است. از طرف دیگر، یک ماده اکسیدکننده نوعی ماده شیمیایی است که اتمهای الکترون‌گیر، معمولاً اکسیژن، را به یک زیرلایه (جزء مورد عمل) منتقل میکند. احتراق، بسیاری از مواد منفجره و واکنشهای اکسایش-کاهش آلی شامل واکنشهای انتقال اتم هستند.
اگر بخواهیم به مواد شیمیایی اکسیدکننده به عنوان یک ماده شیمیایی خطرناک نگاه کنیم، باید بگوییم که یک ماده شیمیایی اکسنده ماده‌ای است که میتواند باعث احتراق مواد دیگر شود. از اینرو، برخی از مواد شیمیایی که به عنوان ماده شیمیایی اکسنده طبقه‌بندی میشوند، جزء مواد شیمیایی اکسیدکننده خطرناک بشمار نمی‌آیند (به عنوان مثال، پتاسیم دی‌کرومات).
پذیرندگان الکترون در واکنشهای انتقال الکترون شرکت میکنند. در این میان، به ماده شیمیایی اکسیدکننده گیرنده یا پذیرنده الکترونی گفته میشود و ماده شیمیایی کاهنده اهداکننده الکترون نام دارد. یک ماده شیمیایی اکسنده کلاسیک یون فروسنیم Fe(C۵H۵)+۲ است که برای تشکیل Fe(C۵H۵)۲ یک الکترون میپذیرد. یکی از قوی‌ترین پذیرنده‌های الکترون که در تجارت در دسترس است "جادوی آبی" نام دارد که همان کاتیون رادیکال حاصل از N(C۶H۴-۴-Br)۳ میباشد. در متداول‌ترین حالت، مواد شیمیایی اکسیدکننده اتمهای اکسیژن را به یک لایه زیرین منتقل میکنند. در این میان، ماده شیمیایی اکسیدکننده را شناساگر اکسیژن‌ساز یا عامل انتقال اتم اکسیژن مینامند. پرمنگنات، کرومات، اسمیم تتراکسید و به خصوص پرکلرات از جمله مواد شیمیایی اکسنده بشمار میروند. توجه داشته باشید که این مواد شیمیایی همگی اکسید هستند. در برخی موارد، این اکسیدها همچنین به عنوان پذیرنده الکترون عمل میکنند.
از رایج‌ترین و متداول‌ترین مواد شیمیایی اکسیدکننده میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
•اکسیژن (O۲)
•اوزن (O۳)
•هیدروژن پراکسید (H۲O۲) و سایر پراکسیدهای معدنی، معرف فنتون
•فلوئور (F۲)، کلر (Cl۲) و سایر هالوژنها •اسید نیتریک (HNO۳) و ترکیبات نیترات •اسید سولفوریک (H۲SO۴)
•پروکسی‌دی‌سولفوریک اسید (H۲S۲O۸)
•پروکسی‌مونوسولفوریک اسید (H۲SO۵)
•هیپوکلریت، کلریت، کلرات، پرکلرات و سایر ترکیبات هالوژن مشابه مانند مواد شیمیایی سفیدکننده خانگی (NaClO)
•ترکیبات کرومی شش ضلعی مانند اسیدهای کرومیک و دی‌کرومیک و تری‌اکسید کروم، پیریدینیوم کلروکرومات (PCC) و ترکیبات کرومات یا دی‌کرومات
•ترکیبات پرمنگنات مانند پرمنگنات پتاسیم
•سدیم پوربورات •نیتروز اکسید (N۲O)، نیتروژن دی‌اکسید یا دی‌نیتروژن تتراکسید (NO۲ یا N۲O۴)
•نیترات پتاسیم (KNO۳)، اکسیدکننده در باروت •بیسموت سدیم
•ترکیبات سریم (IV) مانند سریک آمونیوم نیترات و سریوم (IV) سولفات
در ادامه به برخی از مواد شیمیایی اکسیدکننده متداول و نمونه هایی از محصولات آنها اشاره شده است: اکسیژن (اکسیدهای H۲O و CO۲)، ازن (کتون، آلدئید و H۲O)، فلوئور (-F)، کلر (- Cl)، برم (-Br)، ید (-l-۳, l)، هیپوکلریت (−H۲O-, Cl)، کلرات (-H۲O, Cl)، اسید نیتریک (نیتریک اکسید، نیتروژن دی‌اکسید)، دی‌اکسید گوگرد (گوگرد)، کروم شش ضلعی:تری‌اکسید کروم، کرومات، دی‌کرومات (+HO۲, Cr۳)، پرمنگنات و منگنات (+Mn۲ (اسیدی)، MnO۲ (باز))، تتراکسید روتنیم و اسمیم تتراکسید (در سنتز آلی در مقیاس آزمایشگاهی)، H۲O۲ و دیگر پراکسیدها (اکسیدها و H۲O)، ترکیبات تالیم III) Tl) (ترکیبات تالیم (Tl(II و در سنتز آلی در مقیاس آزمایشگاهی)
در اینجا شاید خالی از لطف نباشد که به ذکر مختصری از تفاوت بین مواد شیمیایی اکسنده و مواد شیمیایی کاهنده بپردازیم. در حالی که یک ماده شیمیایی اکسیدکننده الکترون میپذیرد و در یک واکنش شیمیایی کاهش مییابد، یک ماده شیمیایی کاهنده الکترون از دست میدهد و طی یک واکنش شیمیایی اکسیده میشود. به علاوه، مواد شیمیایی اکسیدکننده به عنوان گیرنده الکترون، به طور معمول در یکی از حالتهای ممکن اکسیداسیون بالاتر خود قرار میگیرد زیرا در این صورت میتوانند الکترون بپذیرند و کاهش یابند. مواد شیمیایی کاهنده معمولاً در یکی از حالتهای اکسیداسیون پایین‌تر از خود قرار میگیرند و به عنوان دهنده الکترون شناخته میشوند. یک ماده شیمیایی کاهنده اکسید میشود، زیرا در واکنش اکسایش-کاهش الکترون از دست میدهند. فلزات خاکی، اسید فرمیک و ترکیبات سولفیت نمونه‌هایی از مواد شیمیایی کاهنده هستند.
مواد شیمیایی اکسیدکننده در کاربردهای صنعتی دارای اهمیت بسزایی هستند. این مواد شیمیایی در فرایندهایی مانند تصفیه آب، سفیدکردن پارچه و ذخیره انرژی (مانند باتری و بنزین) مورد استفاده قرار میگیرند. مواد شیمیایی اکسنده به ویژه در فرآیندهای بیولوژیکی مانند متابولیسم و فتوسنتز بسیار حائز اهمیت هستند. به عنوان مثال، موجودات زنده از پذیرنده‌های الکترونی مانند +NAD برای بهره‌برداری انرژی از واکنشهای اکسایش-کاهش مانند هیدرولیز گلوکز استفاده میکنند. تمام واکنشهای احتراق نیز نمونه‌ای از واکنشهای اکسایش-کاهش هستند. یک واکنش احتراق هنگامی رخ میدهد که یک ماده برای تولید گرما با اکسیژن واکنش نشان دهد. احتراق اکتان، ماده اصلی بنزین، نمونه‌ای از یک واکنش احتراق است. واکنشهای احتراق منبع اصلی انرژی برای صنعت مدرن بشمار میروند.
سایت فروش مواد شیمیایی ۳۰O۲ یک سایت در جهت فروش مواد شیمیایی در اصفهان از جمله فروش انواع اسیدهای شیمیایی قوی و ضعیف به صورت اینترنتی، تحت برندهای مطرحی همچون مرک، سیگما آلدریچ و ... موجب تسهیل در امر خرید مواد شیمیایی مختلف میشود. فروش انواع مواد شیمیایی اکسیدکننده نیز به عنوان یکی از مواد شیمیایی پرفروش در این سایت انجام میشود. جهت خرید این مواد شیمیایی به قسمت فروشگاه سایت مراجعه کرده و یا بر روی خرید انواع مواد شیمیایی اکسنده کلیک کنید.
