در این مقاله به بررسی انواع مواد شیمیایی که در معرض نور واکنش نشان میدهند، پرداخته میشود. یکی از این مواد شیمیایی ید و محلولهای حاوی ید هستند. همه محلولهای حاوی ید از جمله محلول پتاسیم یدید و ید لوگوول و سایر محلولهای متشکل از ید به نور حساس هستند. تنتور ید یکی دیگر محلولهای ید حساس یه نور است که به منظور جلوگیری از واکنش آن با نور در بطریهای قهوه‌ای رنگ تیره نگهداری میشود. حتی تصور بر این است که ید موجود در الکل نیز نسبت به نور حساس میباشد.
ید لوگوول که به عنوان محلول آبی ید (محلول حاوی آب) و محلول ید قوی نیز شناخته میشود، محلول پتاسیم یدید به همراه ید موجود در آب میباشد. این محلول شیمیایی در صنعت داروسازی و نیز تولید مواد شیمیایی ضدعفونی کننده مورد استفاده قرار میگیرد. از ید لوگوول برای درمان پرکاری تیروئید استفاده میشود، این محلول از غده تیروئید در برابر ید رادیواکتیو محافظت میکند و کمبود ید را درمان میکند. یکی دیگر از کاربردهای محلول ید لوگوول صنعت آکواریوم دریایی است. محلول ید لوگوول منبع مهمی از ید آبزیان بشمار میرود. تصور میشود که رنگ آبزیان به ویژه مرجانها حاصل وجود این محلول شیمیایی است و احتمالاً از سفید شدن مرجانها به دلیل تغییر در شدت نور و نیز پیشرفت پولیپ مرجانی جلوگیری میکند و همچنین رنگ آبی برخی مرجانها به دلیل وجود پتاسیم یدید است.
پتاسیم یدید یک ترکیب شیمیایی، دارویی و مکمل غذایی است. به عنوان دارو از این ماده شیمیایی برای درمان پرکاری تیروئید و محافظت از غده تیروئید هنگام استفاده از انواع خاص رادیو دارو استفاده میشود. پتاسیم یدید باید در محیطی خنک و به دور از نور مستقیم آفتاب، گرمای شدید و هر گونه اسید یا باز و اکسنده قوی و نیز در مخازن کاملاً پلمب شده و تیره رنگ نگهداری شود.
تنتور ید، ید تنتور یا محلول ید ضعیف یک ماده شیمیایی ضدعفونی کننده متشکل از ۲ الی ۷ درصد عنصر ید به همراه پتاسیم یدید یا سدیم یدید است. این ماده شیمیایی در ترکیب اتانول و آب حل میشود. مشخصه محلولهای تنتور وجود الکل میباشد. در گذشته، از تنتور ید برای آماده سازی پوست قبل از جراحی مورد استفاده قرار میگرفت. تنتور ید در بطریهای قهوه‌ای رنگ تیره نگهداری میشود زیرا ید موجود در الکل نیز نسبت به نور حساس است.
آمونیوم دی کرومات یک ترکیب معدنی است. کروم در این ترکیب، مانند همه کروماتها و دی کروماتها، دارای عدد اکسایش ۶+ میباشد که معمولاً به عنوان کروم شش ضلعی شناخته میشود. این ماده، نمکی متشکل از یونهای آمونیوم و یونهای دی کرومات است، در دما و فشار اتاق به صورت کریستال اسیدی نارنجی رنگ محلول در آب و الکل میباشد. آمونیوم دی کرومات با واکنش کرومیک اسید و هیدروکسید آمونیوم به شکل بلور ایجاد میشود.
کلرید طلا (I، III) یک جامد سیاه رنگ و نمونه‌ای از ترکیبات مخلوط ظرفیتی است زیرا حاوی طلا با دو عدد اکسایش مختلف، یک و سه، میباشد. این ترکیب را باید با دقت نگهداری کرد زیرا به نور، هوا و رطوبت بسیار حساس است.
هیدروژن پراکسید یکی دیگر از مواد شیمیایی حساس به نور میباشد، ناپایدار است و در صورت وجود نور به آرامی تجزیه میشود. به دلیل بی ثباتی این ماده شیمیایی، به طور معمول با یک تثبیت کننده در محلول اسیدی ضعیف در یک بطری با رنگ تیره نگهداری میشود. هیدروژن پراکسید در سیستمهای بیولوژیکی از جمله بدن انسان یافت میشود. آنزیم هایی که از پراکسید هیدروژن استفاده یا آن را تجزیه میکنند به عنوان پراکسیداز طبقه بندی میشوند. هیدروژن پراکسید باید در محلی خنک و خشک و با تهویه مناسب و به دور از هرگونه مواد قابل اشتعال یا قابل احتراق، درون مخازن متشکل از مواد غیرواکنش پذیر مانند فولاد ضدزنگ یا شیشه نگهداری شود (سایر مواد از جمله برخی از پلاستیکها و آلیاژهای آلومینیوم نیز ممکن است مناسب باشند). از آنجا که این ماده شیمیایی هنگام قرار گرفتن در معرض نور به سرعت تجزیه میشود، باید درون مخازن مات معمولا قهوه‌ای رنگ نگهداری شود.
لایزرژیک اسید دی اتیل آمید (LSD) که با نام اسید نیز شناخته میشود، یک داروی روان‌گردان است. به صورت خالص، شفاف یا به رنگ سفید، بدون بو و کریستالی است و با قرار گرفتن در معرض نور ماوراء بنفش تجزیه میشود. نمکهای خالص ال اس دی سوده‌تاب هستند و هنگام تکان خوردن در تاریکی اشعه‌هایی از نور سفید ساطع میکنند. این ماده شیمیایی به شدت فلورسنت است و در معرض نور ماوراء بنفش دارای درخششی به رنگ سفید مایل به آبی است. پایداری این ماده شیمیایی درون مخازن شفاف در معرض نور به فاصله میان منبع نور و این ماده، مدت زمان در معرض قرار گرفتن، طول موج نور و شدت نور بستگی دارد. از اینرو، توصیه میشود این ماده شیمیایی درون مخازن تیره رنگ نگهداری شود.
فوتواسیدها مولکولهایی هستند که به دلیل تشکیل اسیدهای قوی یا به دلیل تفکیک پروتونها بلافاصله پس از نورکافت با جذب نور اسیدی‌تر میشوند. دو نوع مولکول اصلی وجود دارد که پروتونها را به محض قرار گرافتن در معرض روشنایی و نور آزاد میکنند: مولدهای فوتواسید (PAGs) و فوتواسیدها. مولدهای فوتواسید بطور برگشت ناپذیر متحمل نورکافت پروتون میشوند، در حالی که فوتواسیدها مولکولهایی هستند که متحمل نورکافت پروتون و همنشینی حرارتی مجدد میشوند. در این صورت، حالت برانگیخته به شدت اسیدی، اما برگشت‌پذیر است.
پلیمرهای فوتورساننده تابش الکترومغناطیسی را جذب کرده و منجر به افزایش هدایت الکتریکی میشوند. و ازاینرو در الکتروفوتوگرافی و چاپ لیزر استفاده میشوند.
لاک نوری که به عنوان ماده مقاوم نیز شناخته میشود، یک ماده حساس به نور است که در چندین فرآیند مانند طرح‌نگار نوری (فوتولیتوگرافی) و عکسبرداری برای شکل دادن یک پوشش دارای بافت بر روی سطح استفاده میشود. این فرایند در صنعت الکترونیکی بسیار حائز اهمیت است. لاک نوری انواع مختلفی دارد؛ به عنوان مثال، لاک نوری فوتوپلیمری هنگام قرار گرفتن در معرض نور رادیکال آزاد تولید میکند و سپس طی فرایند فتوپلیمرسازی مونومر را به پلیمر تبدیل میکند.
کلرید نقره یک ترکیب شیمیایی است. این جامد کریستالی سفید رنگ به دلیل حلالیت کم در آب شناخته شده است. AgCl با تجزیه به عنصر کلر و فلز نقره به سرعت در معرض نور تیره رنگ میشود. از این واکنش در عکاسی و فیلمبرداری استفاده میشود. در میان سایر کاربردهای نقره کلرید میتوان به تهیه کاغذ عکاسی و لنزهای فتوکرومیک اشاره کرد.
پتاسیم دی کلرومات یکی دیگر از مواد شیمیایی حساس به نور است. کاغذ آغشته به محلول پتاسیم دی کلرومات با قرار گرفتن در معرض نور خورشید به طور واضح برنزه میشود و حتی این تغییر رنگ پس از از بین رفتن پتاسیم دی کلرومات باقی میماند. قرار گرفتن در معرض نور ماوراء بنفش در حضور پتاسیم دی کلرومات باعث سخت شدن کلریدهای آلی مانند ژلاتین و صمغ عربی میشود و نیز از انحلال پذیری آنها میکاهد. ترکیبات کروم باعث تغییر رنگ و برنزه شدن پروتئینهای حیوانی در معرض نور شدید میشود. از این ویژگی در چاپ سیلک اسکرین عکاسی استفاده میشود.
نقره برمید یک نمک نرم زرد کم رنگ و محلول در آب است که به دلیل حساسیت غیرمعمول به نور شناخته میشود. این ویژگی باعث شده است تا هالیدهای نقره پایه مواد عکاسی مدرن شوند. امروزه، آماده سازی یک سطح حساس به نور ساده شامل تشکیل امولسیون بلورهای هالید نقره در یک ژلاتین است که توسط یک روکش پوشانده میشود. هنگامی که نور بر روی سطح ذرات هالید نقره بتابد، هالید با انتقال الکترون خود به نوارهای رسانش باعث تولید یک فوتوالکترون میشود.
یدید نقره با واکنش یک محلول ید مانند پتاسیم یدید با محلول یونهای نقره مانند نیترات نقره تهیه میشود و بسیار به نور حساس میباشد. این ماده شیمیایی بک جامد زرد رنگ است که به سرعت رسوب میکند. اگر تهیه این ماده شیمیایی در غیاب نور خورشید انجام نشود، این ماده شیمیایی جامد به سرعت تیره رنگ میشود زیرا نور باعث کاهش یون نقره به فلز نقره میشود.
نیترات نقره یک ترکیب معدنی با فرمول شیمیایی AgNO و به عنوان نمک ماده اولیه در بسیاری از ترکیبات نقره مانند نمونه‌های مورد استفاده در عکاسی میباشد. نیترات نقره به مراتب در مقایسه با هالیدهای نقره نسبت به نور حساسیت کمتری دارد. نیترات نقره ارزانترین نمک نقره محسوب میشود. این ماده دارای چندین مزیت دیگر نیز میباشد؛ برخلاف فلوئوروبورات نقره و پرکلرات نقره، گیرنده رطوبت هوا نیست و نسبت به نور نسبتاً پایدار است و در آخر، این ماده در حلالهای متعددی از جمله آب حل میشود.
