استریل کردن به هر فرآیندی گفته میشود که باعث از بین رفتن، حذف، کشتن و یا غیرفعال کردن همه اشکال زندگی (به ویژه میکروبهایی از قبیل قارچها، باکتریها، ویروسها، هاگها، موجودات زنده یوکاریوتی تک یاخته‌ای مانند پلاسمودیوم و غیره) و سایر عوامل بیولوژیکی مانند پریونهای موجود در یک سطح، ماده و یا یک مایع خاص، به عنوان مثال، موادغذایی یا محیط کشت بیولوژیکی وجود دارند. استریلیزاسیون یا استریل کردن از طرق مختلفی از جمله گرما، مواد شیمیایی، پرتودهی، فشار زیاد و فیلتراسیون قابل انجام میباشد. استریل کردن فرآیندی متفاوت از گندزدایی، پاکسازی و پاستوریزاسیون یا همان پاستوریزه کردن است، فرایندهایی که طی آنها تمامی اشکال زندگی و عوامل بیولوژیک موجود ضعیف میشوند تا اینکه حذف شوند و از بین بروند. پس از استریل کردن، به جسم مورد نظر استریل (سترون) یا گندزدوده گفته میشود.
استریل کردن شیمیایی به یک تکنیک استریلیزه کردن با استفاده از مواد شیمیایی گفته میشود. میتوان اشیاء و سطوح را با استفاده از محصولاتی مانند فرمالدهید استریل کرد. همانطور در بالا اشاره شد، هدف از استریل کردن در درجه اول کاهش میکروارگانیسمها یا میکروبها و سایر عوامل بیماری زای احتمالی موجود است. از لحاظ تئوری، احتمال زنده ماندن یک میکروب هرگز صفر نیست. برای جبران این مسئله، اغلب از روش کشتن بیش از حد (overkill) استفاده میشود. در روش کشتن و از بین بردن فراتر از حد، برای از بین بردن بارزیستی موجود بر روی یا داخل موارد استریل شده، استریل کردن بیش از آنچه مورد نیاز است انجام میشود. این امر باعث برابری سطح اطمینان استریل (SAL) با احتمال یک واحد غیراستریل میشود. به عنوان مثال، بر طبق سازمان غذا و داروی ایالات متحده، برای زمینه‌های کاربردی پرخطر استریل کردن مانند وسایل و ابزار پزشکی و تزریقات، یک سطح اطمینان استریل حداقل ۱۰ الی ۶ مورد نیاز است.
همانطور که پیشتر اشاره شد، میتوان از مواد شیمیایی نیز برای استریل کردن استفاده کرد. حرارت دادن یا استفاده از گرما روشی مطمئن برای از بین بردن همه عوامل قابل سرایت فراهم میکند، اما استفاده از این روش همیشه مناسب نیست: در صورت آسیب رساندن به مواد حساس به گرما مانند مواد بیولوژیکی، فیبر نوری، وسایل الکترونیکی و بسیاری از پلاستیکها. در عوض، میتوان از مواد شیمیایی چه به صورت گاز و چه مایع برای استریل کردن استفاده کرد. در حالی که استفاده از استریل‌سازهای شیمیایی گازی و مایع فاقد مشکلات مربوط به روش استریل‌سازی با استفاده از گرما است، باید اطمینان حاصل کرد که ماده استریل شده از نظر شیمیایی با استریل کننده (استریلنت) سازگار است و استریل کننده قادر به نفوذ در کل سطح مورد نظر میباشد (به طور معمول، استریل‌کننده نمیتواند به داخل بسته‌بندی نفوذ کند). علاوه بر این، استفاده از استریلنتهای شیمیایی چالشهای جدیدی را برای ایمنی در محیط کار به دنبال دارد، چرا که ویژگیهایی که باعث میشوند مواد شیمیایی استریلهای مؤثری باشند برای انسان مضر هستند. روش از بین بردن باقی مانده ماده استریل کننده از مواد استریل شده منوط به مواد شیمیایی و فرایند مورد استفاده متفاوت است.
از انواع مواد شیمیایی استریل کننده میتوان اکسید اتیلن، نیتروژن دی‌اکسید، اتیلن اکساید، ازون، گلوتار آلدئید و فرمالدهید، هیدروژن پراکسید، پراستیک اسید و مواد شیمیایی دیگر مانند سفیدکننده ها و نیز نقره را نام برد که در ادامه به توضیح مختصری از رایج‌ترین آنها میپردازیم.
گاز اتیلن اکساید رایج‌ترین روش استریل‌سازی شیمیایی است که تقریباً ۷۰٪ از کل استریل‌سازی و بیش از ۵۰٪ از کل دستگاههای پزشکی یکبار مصرف با این روش استریل میشود. به دلیل طیف گسترده سازگاری مواد، اتیلن اکساید یکی از روشهای متداول استریل، پاستوریزه و یا گندزدایی کردن است. از این روش نیز برای استریل کردن موارد حساس به استریل‌سازی با استفاده از سایر روشها مانند اشعه (گاما، پرتوی الکترونی، اشعه ایکس)، گرما (مرطوب یا خشک) یا دیگر مواد شیمیایی مناسب است.
گاز نیتروژن دی‌اکسید یک استریل کننده سریع و مؤثر برای استفاده در برابر طیف گسترده‌ای از میکروارگانیسمها از جمله باکتریها، ویروسها و هاگهای معمولی است. خواص فیزیکی منحصر به فرد گاز NO۲ باعث پراکندگی ماده شیمیایی استریل کننده در یک محیط بسته در دمای اتاق و فشار اتمسفر میشود. مکانیسم مرگ و میر، تخریب DNA در هسته هاگ از طریق نیتراسیون رشته اصلی فسفات است که با جذب NO۲، موجود زنده در معرض آن را از بین میبرد. این تخریب حتی در غلظتهای بسیار اندک گاز نیز رخ میدهد. از آنجاییکه دی‌اکسید نیتروژن دارای دمای جوش ۲۱ درجه سانتیگراد (۷۰ درجه فارنهایت) در سطح دریا میباشد، این امر منجر به ایجاد فشار بخار اشباع شده نسبتاً بالا در دمای محیط میشود. به همین دلیل، NO۲ مایع ممکن است به عنوان منبع مناسب گاز استریل کننده مورد استفاده قرار گیرد. بعلاوه، سطح پایین غلظت مورد نیاز به همراه فشار بخار بالا اطمینان میدهد که در دستگاههای استریل شده هیچگونه میعانی اتفاق نمی‌افتد. این بدان معناست که بلافاصله پس از چرخه استریلیزاسیون هیچ نیازی به تهویه (هوادهی) دستگاه نیست. NO۲ همچنین نسبت به سایر گازهای استریل کننده دارای خورندگی کمتری است و با اکثر مواد و چسبهای پزشکی سازگار است.
ازون در محیطهای صنعتی برای استریل کردن آب و هوا و نیز گندزدایی سطوح مورد استفاده قرار میگیرد. ازن دارای مزیت اکسید کردن اکثر مواد آلی است. از طرف دیگر، این گاز سمی و ناپایدار است و باید در محل مورد نظر تولید شود؛ بنابراین، استفاده از ازون در بسیاری از محیطها عملی نیست. محلولهای گلوتارآلدئید و فرمالدهید (که به عنوان ماده شیمیایی تثبیت کننده نیز مورد استفاده قرار میگیرند) به عنوان مواد شیمیایی استریل کننده مایع طبقه‌بندی شده‌اند، البته به شرط آنکه مدت زمان غوطه‌وری به اندازه کافی طولانی باشد. از بین بردن تمام هاگها با استفاده از گلوتارآلدئید میتواند تا ۲۲ ساعت و با فرمالدئید زمان بیشتری به طول بانجامد. وجود ذرات جامد ممکن است مدت زمان مورد نیاز را افزایش دهد یا باعث خنثی شدن تاثیر استفاده از این روش شود. گلوتارآلدئید و فرمالدئید در تماس پوستی و استنشاق فرار و سمی هستند. گلوتارآلدئید دارای ماندگاری کوتاه (کمتر از ۲ هفته) و گران قیمت است. فرمالدئید ارزان قیمت‌تر و در صورت اضافه کردن مقداری متانول به منظور جلوگیری از پلیمریزاسیون پارافرمالدهید دارای ماندگاری بسیار طولانی‌تر، اما بسیار فرار میباشد. فرمالدهید همچنین به عنوان یک ماده شیمیایی استریل کننده گازی استفاده میشود؛ در این حالت، این ماده شیمیایی را در محل با دی‌پلیمرسازی پارافرمالدهید جامد تهیه میکنند. بسیاری از واکسنها مانند واکسن اصلی فلج اطفال با فرمالدهید استریل میشوند.
پراکسید هیدروژن، هم در حالت مایع و هم به صورت تبخیرشده (VHP)، یکی دیگر از مواد استریل کننده شیمیایی است. هیدروژن پراکسید یک اکسنده قوی است که باعث از بین بردن طیف وسیعی از عوامل بیماری‌زا میشود. پراکسید هیدروژن برای استریل کردن وسایل حساس به گرما یا حرارت مانند آندوسکوپها (درون‌بین) استفاده میشود. بزرگترین مزیت هیدروژن پراکسید به عنوان یک ماده شیمیایی استریل کننده، زمان چرخه کوتاه آن است. در حالی که مدت زمان چرخه اتیلن اکساید ممکن است ۱۰ تا ۱۵ ساعت باشد، برخی از استریل کننده های پراکسید هیدروژن مدرن دارای زمان چرخه کوتاه ۲۸ دقیقه‌ای هستند. هیدروژن پراکسید تبخیرشده برای استریل کردن سطوح بزرگ، بسته و محصور مانند تمامی کابینها و فضای داخلی هواپیما استفاده میشود. اگرچه سمی است، هیدروژن پراکسید تبخیرشده در مدت زمان کوتاهی به آب و اکسیژن تجزیه میشود.
اسید پراستیک (۰.۲٪) یک ماده شیمیایی استریل کننده برای استریل کردن دستگاههای پزشکی مانند آندوسکوپها میباشد.
استریل کردن شیمیایی پریون‌ها
سایت فروش مواد شیمیایی ۳۰O۲ یک سایت در جهت فروش مواد شیمیایی در اصفهان از جمله فروش انواع اسیدهای شیمیایی قوی و ضعیف به صورت اینترنتی، تحت برندهای مطرحی همچون مرک، سیگما آلدریچ و ... موجب تسهیل در امر خرید مواد شیمیایی مختلف میشود. فروش انواع مواد شیمیایی استریل کننده نیز به عنوان یکی از مواد شیمیایی پرفروش در این سایت انجام میشود. جهت خرید این مواد شیمیایی به قسمت فروشگاه سایت مراجعه کرده و یا بر روی خرید انواع مواد شیمیایی استریل کننده کلیک کنید.
