یک ماده شیمیایی خورنده ماده‌ای است که با استفاده از یک واکنش شیمیایی به سایر مواد که با آن در تماس میباشند آسیب میرساند و یا از بین میبرد. برخی از مواد شیمیایی خورنده برای مصارف مختلفی از جمله تمیزکننده‌های خانگی مورد استفاده قرار میگیرند. به عنوان مثال، اکثر مواد شیمیایی لایروب به دلیل قابلیت حل کردن گریسها، پروتئینها یا رسوبات معدنی مانند سنگ آهک درون لوله‌های آب، حاوی اسید یا قلیا هستند. در کاربردهای شیمیایی، واکنش‌پذیری شیمیایی بالا اغلب مطلوب است زیرا میزان واکنشهای شیمیایی به فعالیت (غلظت مؤثر) گونه‌های واکنش پذیر بستگی دارد. به عنوان مثال، از اسید سولفوریک کاتالیزور در فرآیند آلکیل‌دار کردن در پالایشگاه نفت استفاده میشود: فعالیت کربوکاتیونها، واکنشدار میانجی، با اسیدیته قوی‌تر بهتر انجام میپذیرد و بنابراین، واکنش سریعتر ادامه می‌یابد. پس از استفاده، مواد شیمیایی خورنده اغلب بازیافت یا خنثی میشوند. با این وجود، پسابهای حاوی مواد شیمیایی خورنده تصفیه نشده و برون ریزهای تصادفی فاضلاب باعث ایجاد مشکلات زیست محیطی میشود.
کلمه خورنده به هر ماده شیمیایی اطلاق میشود که باعث حل شدن ساختار و ساختمان یک شی میشود. این مواد شیمیایی خورنده میتوانند اسید، اکسنده یا باز باشند. هنگامی که آنها با سطحی در تماس باشند، آن سطح خراب میشود. این خرابی و تجزیه ممکن است در عرض چند دقیقه اتفاق بیفتد، به عنوان مثال، ریختن اسید هیدروکلریک غلیظ بر روی پوست و یا زنگ زدگی آهن در یک پل که به آرامی طی روزها یا سالها باعث از بین رفتن و تخریب ساختار پل میشود. گاهی با اشاره به تأثیرگذاری بر بافتهای زنده، کلمه سوزش آور به جای خورنده استفاده میشود. در غلظتهای کم، ماده شیمیایی خورنده به عنوان یک ماده تحریک کننده و تأثیر آن بر بافت زنده را تحریک نامیده میشود. در غلظتهای بالا، یک ماده شیمیایی خورنده باعث سوختگی شیمیایی، نوعی آسیب بافتی، میشود. مواد شیمیایی خورنده با سموم متفاوت هستند زیرا مواد شیمیایی خورنده بلافاصله باعث تخریب بافتهایی میشوند که با آنها در تماس هستند، در حالی که سموم ممکن است دارای اثرات سمی سیستمیک باشند که برای آشکار شدن به زمان نیاز دارند. به طور عامیانه، مواد شیمیایی خورنده را میتوان به عنوان سم در نظر گرفت، اما از نظر تخصصی دو مفهوم مجزا هستند. با این حال، نمیتوان سمی بودن مواد شیمیایی خورنده را نادیده گرفت؛ موادی وجود دارند که هم خورنده و هم سمی هستند.
خورندگی سطوح غیرزنده مانند فلزات یک فرایند متفاوت است. به عنوان مثال، یک سلول الکتروشیمیایی آب-هوا، باعث از بین رفتن، پوسیدگی و زنگ زدگی آهن و از بین رفتن، پوسیدگی و پتینه مس و نیز خوردگی و کدر شدن مس، نقره و سایر فلزات میشود. سوختگی شیمیایی هنگامی رخ میدهد که بافت زنده در معرض ماده شیمیایی خورنده مانند یک اسید، باز یا اکسنده قوی یا یک ماده سیتوتوکسیک مانند گاز خردل، لوئیزیت یا آرسین قرار گیرد. سوختگیهای شیمیایی میتوانند آسیبهای گسترده‌ای به بافت وارد کنند. عمده محصولات و مواد شیمیایی اصلی تحریک کننده و یا خورنده عبارتند از: اسیدها، بازها، اکسنده‌ها یا عوامل کاهنده، حلالها و آلکیلها. علاوه بر این، برخی از انواع جنگ افزارهای شیمیایی سیتوتوکسیک از جمله عامل تاول مانند گاز خردل و لوئیزیت یا عامل خارش و سوزش مانند فسژن اکسیم میتوانند باعث ایجاد خوردگی شوند.
سوختگیهای شیمیایی ممکن است به هیچ منبع گرمایی نیاز نداشته باشد، بلافاصله پس از تماس رخ دهند، تاثیر خود را فوراً آشکار نکنند، بسیار دردناک باشند، در بافت پخش شوند و بدون اینکه فوراً به سطح پوست صدمه بزنند به ساختارهای سلولی زیر پوست آسیب رساند.
مواد شیمیایی خورنده متداول
مواد شیمیایی سوزش آور و خورنده متداول، اسیدها و بازهای قوی یا محلولهای غلیظ برخی از اسیدها یا بازهای ضعیف هستند. این مواد شیمیایی میتوانند در هر حالتی از ماده از جمله مایع، جامد، گاز، ذرات آب یا بخار وجود داشته باشند. تاثیر آنها بر روی بافت زنده مانند پوست، گوشت و قرنیه عمدتاً براساس واکنشهای اسیدی-بازی هیدرولیز آمید، هیدرولیز استر و واسِرِشتن یا دِناتوره شدن پروتئین است. پروتئینها که از لحاظ شیمیایی از پیوندهای آمید تشکیل شده اند از طریق هیدرولیز آمید تجزیه میشوند، در حالی که لیپیدها که پیوندهای استر دارند توسط هیدرولیز استر تجزیه میشوند. این واکنشها منجر به سوختگی شیمیایی شده و مکانیسم تجزیه ناشی از خوردگی میشوند.
برخی از مواد شیمیایی خورنده دارای خاصیت شیمیایی دیگر با تاثیر خورندگی بر روی بافت زنده هستند. به عنوان مثال، اسید سولفوریک در غلظت بالا نیز عامل موثر قوی در واکنش ابگیری و قادر به آبکافت کربوهیدرات ها و آزاد کردن گرمای اضافی است. این امر منجر به سوختگیهای حرارتی درجه دو و سوختگیهای شیمیایی میشود و ممکن است واکنشهای تجزیه کننده آن بر روی سطح تماس را تسریع بخشد. برخی از مواد شیمیایی خورنده مانند اسید نیتریک و اسید سولفوریک غلیظ که اکسنده‌های قوی نیز هستند، به میزان قابل توجهی باعث ایجاد آسیبهای دیگر میشوند.
اسید هیدروفلوئوریک لزوماً هنگام تماس باعث ایجاد آسیب قابل توجهی نمیشود، اما پس از جذب بدون درد در ایجاد آسیب به بافت و سمیت نقش دارند. محلولهای کلرید روی قادر به تجزیه سلولز و خوردگی کاغذ و ابریشم هستند زیرا کاتیونهای روی موجود در محلولها بطور خاص به گروههای هیدروکسیل حمله کرده و به عنوان یک اسید لوئیس عمل میکنند. این تاثیر تنها به اسیدها محدود نمیشود؛ بنابراین، بازهای قوی مانند اکسید کلسیم که دارای میل ترکیبی قوی با آب است (با تشکیل هیدروکسید کلسیم، خود یک باز قوی و خورنده است)، نیز گرمایی تولید میکند که باعث ایجاد سوختگیهای حرارتی و همچنین برجای گذاشتن اثرات خورندگی یک قلیای قوی بر روی گوشت مرطوب میشود. بعلاوه، برخی از مواد شیمیایی خورنده، عمدتا اسیدهایی مانند اسید هیدروکلریک و اسید نیتریک، فرار هستند و میتوانند هنگام تماس با هوا ذرات خورنده از خود ساطع کنند که استنشاق آن باعث آسیب به دستگاه تنفسی میشود.
علل عمده سوختگیهای شیمیایی
بیشتر سوختگیهای شیمیایی در نتیجه سوء استفاده از محصولات رخ میدهد. برخی از رایج ترین محصولات خانگی و محل کار مرتبط با سوختگیهای شیمیایی عبارتند از اسید باتری ماشین، سفیدکننده ها، آمونیاک، تمیزکننده‌های استخر، لایروبها، تمیزکننده‌های اجاق گاز و سرویس بهداشتی، کودها، تمیزکننده‌های فلز، مخلوط بتن و رقیق کننده های رنگ.
ایمنی
سایت فروش مواد شیمیایی ۳۰O۲ یک سایت در جهت فروش مواد شیمیایی در اصفهان از جمله فروش انواع اسیدهای شیمیایی قوی و ضعیف به صورت اینترنتی، تحت برندهای مطرحی همچون مرک، سیگما آلدریچ و ... موجب تسهیل در امر خرید مواد شیمیایی مختلف میشود. فروش انواع مواد شیمیایی سوزش آور و خورنده نیز به عنوان یکی از مواد شیمیایی پرفروش در این سایت انجام میشود. جهت خرید این مواد شیمیایی به قسمت فروشگاه سایت مراجعه کرده و یا بر روی خرید انواع مواد شیمیایی سوزش آور و خورنده کلیک کنید.
