جوش شیرین (با نام آیوپاک سدیم هیدروژن کربنات)، که معمولا با نام بی کربنات سدیم نیز شناخته میشود، یک ترکیب شیمیایی با فرمول NaHCO۳ است. جوش شیرین از سالهای بسیار دور مورد استفاده بوده است، بنابراین آن را با نامهای سودای نان یا پخت غذا نیز می شناسند. واژه سالتروس در قرن ۱۹ برای بی کربنات سدیم و بی کربنات پتاسیم مورد استفاده قرارگرفته بود. جوش شیرین یا بی کربنات سدیم نوعی نمک است که کاتیون آن را سدیم (Na +) و آنیونش را بی کربنات (HCO۳-)تشکیل میدهد. جوش شیرین به شکل جامد یا پودر کریستالی سفید یا تودههای سفید رنگ بیبو است که طعمی تلخ دارد. با حل شدن جوش شیرین در آب به یونهای سدیم و بی کربنات تبدیل میشود. جوش شیرین در آب رفتاری هم به شکل اسید و هم به صورت بازی دارد و این ویژگی مربوط به خواص آمفوتری جوش شیرین میباشد. جوش شیرین دارای چگالی ۲.۲۰ گرم بر سانتی متر مکعب است و در آب، استون و متانول حل میشود.
بی کربنات سدیم برای اولین بار در سال ۱۷۹۱میلادی، توسط شیمیدان فرانسوی نیکلاس لوبلان کشف شد. که همچنین با نام خاکستر سودا شناخته میشود. سپس در سال ۱۸۴۶، دو نانوا نیویورکی اولین کارخانه تولید جوش شیرین از سدیم کربنات و کربن دی اکسید را در آمریکا تاسیس کردند. در سال ۱۸۰۰ میلادی یک کاپیتان از جوش شیرین برای جلوگیری از خراب شدن ماهیهای تازه از آب گرفته شده استفاده میکرد.
بی کربنات سدیم عمدتا توسط فرآیند سلوی تهیه میشود که از واکنش سدیم کلرید، آمونیاک و دی اکسید کربن در آب است. کلسیم کربنات به عنوان منبعی از دی اکسید کربن است و کلسیم اکسید برای بازیابی آمونیاک از آمونیوم کلراید استفاده میکند. این محصول خلوص کم(۷۵%) دارد. در واقع محصول خالص جوش شیرین از سدیم کربنات، آب و کربن دی اکسید به دست میآید. بی کربنات سدیم ممکن است از واکنش کربن دی اکسید با محلول سدیم هیدروکسید به دست آید. این واکنش اولیه تولید جوش شیرین میباشد. در ادامه اگر به محصول تولید شده از واکنش، کربن دی اکسید اضافه شود بی کربنات سدیم با غلظت بالایی از محلولمان به دست میآید.
برای تولید مقادیر بالای جوش شیرین تجاری از روشی مشابه به روش سلوی استفاده میکنند: خاکستر سودا را از سنگ معدن ناترون استخراج میکنند و سپس در آب حل کرده و با کربن دی اکسید واکنش میدهند. از این روش جوش شیرین به شکل جامد رسوب میکند.
در علم شیمی، همانطورکه گفته شد جوش شیرین آمفوتر است بنابراین محلول آبی به دلیل تشکیل اسید کربنیک و یون هیدروژن بسیار قلیایی است. واکنش بی کربنات سدیم با یک اسید باعث تولید نمک و کربنیک اسید میشود.
در دمایی بالاتر از ۵۰ درجه سانتی گراد جوش شیرین بهتدریج به سدیم کربنات، آب و دی اکسید کربن تبدیل میشود. این واکنش برگشتپذیر در دمای۲۰۰ درجه سانتیگراد به سرعت تجزیه میشود. بیشتر بی کربناتها این واکنش از دست دادن آب را متحمل میشوند. گرمای بیشتر (بالاتر از ۸۵۰ درجه سانتی گراد) آن را به اکسید تبدیل میکند. این واکنشها مربوط به استفاده از جوش شیرین یا بی کربنات سدیم بهعنوان پودر خشک (پودر BC ) برای خاموش کردن آتش است.
جوش شیرین یکی از مواد شیمیایی پر کاربرد در صنایع غذایی محسوب می شود که خرید آن در سایت فروش مواد شیمیایی ۳۰O۲ به صورت اینترنتی امکان پذیر می باشد. این سایت با ارائه خدمات اینترنتی در عرصه فروش انواع مواد شیمیایی و ارائه محصولات شیمیایی با درصد خلوص بالا موجب جلب رضایت مشتریان خود خواهد شد.
