ژل سیلیکا نوعی شکل آمورف و متخلخل از دی اکسید سیلیسیم (سیلیس) دارای یک ساختار سه بعدی نامنظم از اتمهای سیلیسیم و اکسیژن متناوب با حفره ها و منافذ در مقیاس نانومتر است. حفره ها ممکن است حاوی آب یا برخی مایعات دیگر باشند، یا ممکن است توسط گاز یا خلا پر شوند که زروژل سیلیس نامیده می شود. سیلیکا زروژل با اندازه منافذ متوسط ۲.۴ نانومتر میل زیادی به مولکول های آب دارد و به عنوان یک ماده خشک کن به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد. سیلیکا ژل یک ماده سخت و شفاف، اما به طور قابل توجهی نرم تر از شیشه سیلیس فشرده یا کوارتز است و هنگامی که از آب اشباع شود، همچنان سخت باقی می ماند.
سیلیکا ژل معمولاً به صورت دانه های درشت یا مهره هایی به قطر چند میلی متر است. برخی ذرات میتوانند حاوی مقادیر کمی ماده شاخص باشند که با جذب مقداری آب تغییر رنگ می دهند. بسته های کوچک کاغذی حاوی ریزذرات سیلیکا ژل که معمولاً با برچسب هشدار "خوراکی نیست"، در بسته های مواد غذایی خشک قرار داده میشوند تا رطوبت احتمالی مواد غذایی را جذب کنند. از آنجاییکه ژل سیلیکای مرطوب از محلولهای سیلیکات قلیایی تهیه میشود، ممکن است از نظر سازگاری با یک ژل نرم و شفاف شبیه به ژلاتین یا آگار متفاوت باشد و بیشتر همانند یک جامد سخت، یعنی یک زروژل همراه با آب باشد. این ماده گاهی در فرایندهای آزمایشگاهی به عنوان مثال برای جلوگیری از همرفت مایعات یا جلوگیری از نشست ذرات معلق استفاده می شود.
ژل سیلیکا از اوایل دهه ۱۶۴۰ کشف شد. این ماده در جنگ جهانی اول برای جذب بخار و گازهای موجود در کپسول ماسک گاز مورد استفاده قرار گرفت. شیوه مصنوعی تولید ژل سیلیکا توسط استاد شیمی، Walter A. Patrick، در دانشگاه جان هاپکینز در سال ۱۹۱۸ ثبت اختراع شد. در جنگ جهانی دوم، ژل سیلیکا در جنگ برای خشک نگه داشتن پنی سیلین، محافظت از تجهیزات نظامی در برابر آسیب رطوبت، به عنوان یک کاتالیزور خُردایش یا کراکینگ مایعات برای تولید بنزین با عدد اکتان و به عنوان یک پشتیبان کاتالیزور برای تولید بوتادین از اتانول (مواد اولیه برای تولید لاستیک مصنوعی) ضروری بود.
مساحت سطح ویژه ژل سیلیکا (حدود ۸۰۰ مترمربع در گرم) به آن اجازه می دهد تا آب را به راحتی جذب کند و از آن به عنوان یک ماده خشک کن استفاده شود. ژل سیلیکا اغلب به عنوان جاذب رطوبت مورد استفاده قرار میگیرد که با نادیده گرفتن ساختار میکروسکوپی این ژل، مانند بسته های ژل سیلیکا یا سایر محصولات، ماده ای مناسب برای این کار است. با این حال، ژل سیلیکا باعث از بین رفتن رطوبت با استفاده از قدرت جذب برروی سطح منافذ متعدد آن است تا با استفاده از قدرت جذب کل ژل!